Προς ένα θερμό καλοκαίρι στα ελληνοτουρκικά

Κωνσταντίνος Φίλης

Είναι πρόδηλο ότι η τουρκική ηγεσία έχει ενοχληθεί σφόδρα από την επίσκεψη Μητσοτάκη στις ΗΠΑ. Έχει ενοχληθεί με το πολύ θερμό κλίμα στο Λευκό Οίκο και το Κογκρέσο, με την ομιλία του με την οποία «έσφαξε με το βαμβάκι» την Τουρκία, χωρίς να την αναφέρει ούτε μια φορά, όπως και με τις διαρροές που είδαν το φως της δημοσιότητας ότι η Ελλάδα έδειξε το χάρτη της «Γαλάζια Πατρίδας» για να καταδείξει στους Αμερικανούς τον τουρκικό αναθεωρητισμό, αλλά και με τις πληροφορίες ότι συμφώνησαν με αυτή την προσέγγιση Πελόζι και αρκετοί εκ των συνομιλητών του.

Κυρίως όμως η Τουρκία έχει ενοχληθεί με την αναφορά Μητσοτάκη στο ζήτημα των τουρκικών F-16, όπου επισήμανε στα μέλη του Κογκρέσου «τον κίνδυνο αστάθειας στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ όταν λαμβάνετε αποφάσεις για την προμήθεια στρατιωτικού εξοπλισμού στην περιοχή».

Ο Ερντογάν είχε προειδοποιήσει ότι θα τοποθετηθεί για τα όσα θα πει ο Μητσοτάκης στις ΗΠΑ πριν το ταξίδι του Έλληνα πρωθυπουργού. Οι χθεσινές του δηλώσεις αποτελούν το κερασάκι στην τούρτα των ενεργειών που έγιναν καθ’ όλη την εβδομάδα, υποδηλώνοντας την ενόχληση της τουρκικής ηγεσίας. Στην αρχή ήταν η έκδοση NAVTEX για ναυτικά γυμνάσια στο κέντρο του Αιγαίου, ακολούθησαν η παραβίαση του εναερίου χώρου στην Αλεξανδρούπολη (κίνηση που συνδέεται και με την εκεί παρουσία των Αμερικανών, γεγονός που δεν αρέσει καθόλου στη γείτονα), οι προ ημερών δηλώσεις Ερντογάν ότι «πρέπει να επανεξετάσουμε τη στρατηγική μας συνεργασία με την Ελλάδα», και φυσικά η αύξηση τις τελευταίες ώρες των μεταναστευτικών ροών όπου περίπου 600 μετανάστες επιχείρησαν σε μια ημέρα να περάσουν στη χώρα μας

Η δήλωση του Τούρκου Προέδρου «για εμένα δεν υπάρχει πια Μητσοτάκης, δεν θα συναντηθώ ποτέ μαζί του», μας πηγαίνει πίσω στον Μάρτιο του 2020, μετά τα γεγονότα στον Έβρο. Τότε ο Τούρκος πρόεδρος είχε συναντηθεί με τότε Βούλγαρο Πρωθυπουργό, σύμφωνα με τον οποίο ο Ερντογάν του είχε πει «εγώ με τον Μητσοτάκη δεν θέλω να καθίσω στο ίδιο τραπέζι».

Έκτοτε βέβαια συναντήθηκε τρεις φορές με τον Μητσοτάκη, ενώ επικοινώνησε και τηλεφωνικά μαζί του, επομένως με βάση και τα όσα συνέβησαν στο παρελθόν, δύο είναι τα σενάρια για τις από εδώ και πέρα εξελίξεις:

Το πρώτο και καλό σενάριο, είναι ότι μίλησε το θυμικό του Ερντογάν. Και μάλιστα ενός Ερντογάν που αισθάνεται ότι η Ελλάδα προσπαθεί να του “χαλάσει” τη δουλειά με τις ΗΠΑ, των οποίων τη στήριξη έχει ανάγκη για να αναταχθεί η τουρκική οικονομία και να βελτιωθούν για τον ίδιο οι προϋποθέσεις να νικήσει στις εκλογές. Ενόχληση που στρέφεται και κατά των ΗΠΑ, κατά των οποίων όμως δεν μπορεί να επιτεθεί, για αυτό και στοχεύει την Ελλάδα. Επίσης έχει αξία να επισημανθεί ότι κλείνει ξανά το μάτι προς τη Ρωσία.

Δηλώνει ότι «εμείς ακολουθούμε ανεξάρτητη πολιτική, αντιθέτως με την Ελλάδα», υπονοώντας ότι εμείς λειτουργούμε ως ενεργούμενο των Αμερικανών, κάτι που δεν ισχύσει στην περίπτωση της Τουρκίας, όπως επιβεβαιώνεται και από τη στάση που τηρεί απέναντι στην προοπτική ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Το πρώτο αυτό σενάριο χαρακτηρίζεται από μια παρατεταμένη ενόχληση της Τουρκίας, η οποία θα σταματήσει κάπου, επομένως όταν θα ηρεμήσουν τα πνεύματα, ενδεχομένως να υπάρξει εκ νέου επικοινωνία των δύο ηγετών.

Το δεύτερο και κακό σενάριο, είναι ότι η Τουρκία έχει εισέλθει σε μια οιονεί προεκλογική περίοδο, γεγονός που σημαίνει ότι ο Ερντογάν πρέπει να θρέψει και να τροφοδοτήσει τον εθνικισμό στο εσωτερικό, καθώς η οικονομία δεν βρίσκεται στη θέση να φέρει για τον ίδιο καλά νέα. Επειδή υπάρχει μια ομοθυμία στο τουρκικό πολιτικό σύστημα, είναι εύκολο για τον ίδιο να επιτίθεται σε Ελλάδα και Κύπρο και να παίζει αυτό το χαρτί.

Σε αυτό το σενάριο, ίσως ο Ερντογάν να μην μείνει μόνο σε κλιμάκωση της ρητορικής αλλά και να ψάξει μια πιο ριψοκίνδυνη κίνηση. Σημειωτέον ότι μένει να δούμε κατά πόσο οι Αμερικανοί, όχι μόνο του έχουν διαμηνύσει, αλλά και έχουν εισακουστεί – μπορεί να το έχουν κάνει, χωρίς να έχουν βρει ευήκοα ώτα – πως δεν θα ανεχθούν ειδικά στην παρούσα συγκυρία λόγω Ουκρανίας, μια κρίση στη ΝΑ πτέρυγα του ΝΑΤΟ.

Σε αυτό το κακό σενάριο μπορεί να μην έχουμε ένα θερμό επεισόδιο, αλλά να ζήσουμε ένα θερμό καλοκαίρι, με έξοδο σεισμογραφικού σκάφους σε διαφιλονικούμενη με την Ελλάδα περιοχή ή αποστολή πλωτού γεωτρύπανου στην κυπριακή ΑΟΖ (οτιδήποτε άλλο θα συνιστούσε πολύ βαριά κλιμάκωση). Στην ίδια λογική, η Τουρκία θα μπορούσε να ενεργοποιήσει το Τουρκο-Λιβυκό Σύμφωνο, ενώ διακινούνται και πληροφορίες, που μετά σημερινή δήλωση Ερντογάν πρέπει να λάβουμε ακόμη πιο σοβαρά υπόψιν, ότι προετοιμάζεται κάτι που θα περάσει από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση και το οποίο θα αφορά σε θαλάσσιες ζώνες σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.

Το μήνυμα Ερντογάν προς τους υπουργούς του, ακριβώς επειδή το τουρκικό σύστημα είναι προσωποκεντρικό και συγκεντρωτικό, είναι ότι εφόσον ο Πρόεδρος δεν μιλάει με τον Έλληνα Πρωθυπουργό, σταματά σχεδόν κάθε επικοινωνία και σε κατώτερο επίπεδο. Δηλαδή κόβονται στην ουσία οι ήδη προβληματικές έως ανύπαρκτες γραμμές επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών, οι οποίες στην περίπτωση των υπουργών Άμυνας και Εξωτερικών δεν υφίστανται. Αυτός είναι και ο λόγος που για ένα σύστημα, όπως αυτό της Τουρκίας, είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει επικοινωνία με τον Τούρκο Πρόεδρο.