Η παγκόσμια εμπειρία των τοπικών νομισμάτων διαψεύδει Τσακαλώτο και Βαρουφάκη

Κωνσταντίνος Χαροκόπος

Η θεωρητική συζήτηση για τα παράλληλα νομίσματα και την απεξάρτηση από το «μονοπώλιο» των κεντρικών τραπεζών, είναι παλαιά και ενδιαφέρουσα. Σήμερα το «αντικαπιταλιστικό» περιεχόμενο των συζητήσεων εντός των κομμάτων της αντιπολίτευσης, δεν είναι παρά ένας μηρυκασμός αυτών των παλαιών θεωριών, διανθισμένων με επαναστατικές και αντισυστημικές κορόνες. Αποτελεί παράλληλα μια συρραφή κάποιων σχετικών πειραμάτων που έχουν αναπτυχθεί ανά τον κόσμο. Στο ίδιο μοτίβο κινείται και η συζήτηση για τοπικά ή κοινοτικά νομίσματα και για τα περίφημα ΙΟUs, στα οποία είχαμε πλησιάσει απειλητικά το 2015.

Τα περισσότερα από αυτά τα νομίσματα που έχουν εμφανιστεί, αποτελούν παραπροϊόντα γενικευμένων οικονομικών κρίσεων και προσπαθειών να σταθούν όρθιες κάποιες τοπικές και περιφερειακές κοινωνίες. Και συνήθως η υιοθέτηση τοπικών νομισμάτων αποτελούσε το επόμενο στάδιο μετά την αποτυχημένη προσπάθεια χρήσης των λεγόμενων «barter» συναλλαγών. Δηλαδή των συναλλαγών μέσω ανταλλαγής εμπορευμάτων, όπου για παράδειγμα για να αγοράσεις μια ποσότητα κρέατος, θα μπορείς να πληρώσεις με μια ποσότητα ελαιόλαδου.

Όμως σε αυτό το σύστημα συναλλαγών υπάρχουν τρία βασικά προβλήματα. Το πρώτο είναι πως δεν έχουν όλοι οι πολίτες τη δυνατότητα να ανταλλάξουν προϊόντα, αφού μπορεί να απασχολούνται στο χώρο των υπηρεσιών. Το δεύτερο είναι πως μπορεί ο πωλητής ενός αγαθού να μην ενδιαφέρεται να το ανταλλάξει με ένα προϊόν που του προσφέρει ο αγοραστής. Και το τρίτο πρόβλημα είναι ο τρόπος με τον οποίο προσδιορίζεται η αναλογία ανταλλαγής των προϊόντων.

Μέσω μιας παρόμοιας διαδικασίας είχε υιοθετηθεί για παράδειγμα, το νόμισμα credito στην επαρχία Bernal στην Αργεντινή, το 1995. Σαν μια απάντηση στη διαρκή οικονομική κρίση της χώρας. Εκδόθηκαν τότε κάποια χαρτονομίσματα τα οποία χορηγήθηκαν στους συμμετέχοντες στο κοινωνικό και οικονομικό εγχείρημα, που αντιστοιχούσαν σε 30 ή 50 creditos. Το κάθε credito αντιστοιχούσε σε ένα αργεντίνικο peso, που με τη σειρά του αντιστοιχούσε σε ένα αμερικανικό δολάριο το μακρινό 1995. Η σχέση ανταλλαγής 1:1 ανάμεσα στο credito και στο peso, κατέληξε μέσα σε μια πενταετία στο 2:1. Γεγονός που πιστοποίησε την υποτίμηση του τοπικού νομίσματος έναντι του επίσημου νομίσματος κατά 100% σε πέντε έτη. Η εμπειρία τελικά έδειξε πως το πείραμα αυτό εξυπηρέτησε μικρές συναλλαγές, για σύντομο χρονικό διάστημα, σε μια τοπική κοινωνία εξαθλιωμένων Αργεντίνων.

Ένα κάπως πιο επιτυχημένο παράδειγμα τοπικού ή παράλληλου ή όπως το χαρακτηρίζουν οι ίδιοι οι Ελβετοί «συμπληρωματικού νομίσματος», είναι το WIR (επίσημη ονομασία του νομίσματος είναι το CHW), το οποίο κυκλοφορεί στην χώρα των Άλπεων από το 1936, με πλήρη τραπεζική αδειοδότηση. Η τιμή του συγκεκριμένου νομίσματος, το οποίο κυκλοφορεί έκτοτε στην Ελβετία παράλληλα με το ελβετικό φράγκο, είναι συνδεδεμένη μαζί του με μια μόνιμη κλειστή ισοτιμία 1:1.

Οι δανειολήπτες λαμβάνουν άτοκα δάνεια από την WIR Bank, με εγγύηση τα περιουσιακά τους στοιχεία όπως συμβαίνει και στο παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα. Ωστόσο οι άτοκες καταθέσεις σε WIR δεν είναι καλυμμένες και εγγυημένες σε ελβετικά φράγκα.

Σήμερα υπάρχουν πάνω από 30.000 πελάτες της WIR Bank, εκ των οποίων οι 10.000 είναι ιδιώτες και οι 20.000 είναι μικροεπιχειρήσεις. Όπως είναι φυσικό, συναλλαγές σε WIR μπορούν να πραγματοποιούν μόνο τα μέλη της συγκεκριμένης κλειστής κοινότητας, ενώ απαγορεύονται ρητά με ποινή διαγραφής και υψηλού προστίμου οι συναλλαγές ανάμεσα στα αντισυμβαλλόμενα μέρη σε ελβετικά φράγκα, σε ισοτιμία διαφορετική από την επίσημη που έχει ορίσει η WIR Bank. Και αυτό διότι στην ανοιχτή και ελεύθερη αγορά η σχέση ανταλλαγής δεν έχει παραμείνει στο 1:1, αλλά κινείται χαμηλότερα για το WIR. Δηλαδή το WIR έχει υποτιμηθεί έναντι του ελβετικού φράγκου.

Η WIR Bank, με βάση τον ισολογισμό του οικονομικού έτους 2021, έχει σύνολο ενεργητικού στα 5,7 δισ. CHF (ελβετικά φράγκα). Για να αντιληφθούμε καλύτερα τι σημαίνει αυτό το μέγεθος, ας το συγκρίνουμε με το συνολικό ενεργητικό του ελβετικού τραπεζικού συστήματος που ανέρχεται στα 3,9 τρισ. CHF. Δηλαδή το πείραμα του WIR, που είχε ξεκινήσει το 1936 από τον «Κύκλο Οικονομικής Συνεργασίας» (Wirtschaftsring-Genossenschaft), μετά από σχεδόν 90 χρόνια, κατέχει μόλις το 0,1% του ενεργητικού του ελβετικού τραπεζικού συστήματος.

Για να το καταλάβουμε ακόμα καλύτερα. Στη χώρα με τη μεγαλύτερη τραπεζική παράδοση στον πλανήτη, ένα «τοπικό», «συμπληρωματικό», «εναλλακτικό» και «ελεύθερο» νόμισμα, που είναι πλήρως αδειοδοτημένο ήδη από το 1937 από την Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας, καλύπτει μόλις το 0,1% του τραπεζικού ενεργητικού της Ελβετίας.

Αν επιχειρήσουμε να προβάλουμε στην Ελληνική Οικονομία το παράδειγμα του WIR -που επαναλαμβάνουμε ότι είναι το πιο επιτυχημένο στον κόσμο-, θα δούμε πως το τοπικό νόμισμα εμπνεύσεως Βαρουφάκη – Τσακαλώτου, θα «καλύπτει δραστηριότητες» ύψους μόλις 308 εκατ. ευρώ. Αυτό και μόνο αρκεί για να αντιληφθούμε το μέγεθος της επιχειρούμενης πολιτικής εξαπάτησης από την αντικαπιταλιστική πτέρυγα της αντιπολίτευσης, που καλύπτεται κάτω από τον τεχνοκρατικό μανδύα των δυο πρώην υπουργών Οικονομικών της κυβέρνησης Τσίπρα – Καμμένου.

Αν πάλι προβάλουμε στην Ελλάδα το παράδειγμα της Bernal στην Αργεντινή, μας βλέπω κι εμάς να εισβάλουμε στα βοσκοτόπια για να κατασπαράξουμε ζωντανές τις αγελάδες όπως έκαναν οι δυστυχείς κάτοικοι της επαρχίας της Αργεντινής, κάτω από τους ήχους των επαναστατικών και αντικαπιταλιστικών ασμάτων της παράφωνης χορωδίας Τσακαλώτου – Τσίπρα – Βαρουφάκη.

Πηγή: Liberal.gr