Παρασκευή 29.03.2024

Αστυνομία και Δημοκρατία

astynomia

Η έννοια της δημοκρατίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια του πολίτη, εξού και ότι η κύρια συνιστώσα του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι η προστασία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων όλων των πολιτών χωρίς καμία απολύτως διάκριση.

Προϋπόθεση, λοιπόν, της εύρυθμης λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι η διασφάλιση της ελευθερίας των πολιτών, η προστασία της ζωής τους και της περιουσίας τους, καθώς και όλων των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων όπως προβλέπονται από το Σύνταγμα και τους νόμους του κράτους. Και αυτές οι αρμοδιότητες ανατίθενται στην Αστυνομία, η οποία αποτελεί θεσμό της εκτελεστικής εξουσίας του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Η λειτουργία της Αστυνομίας αποτελεί μείζον κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα σε όλες τις δημοκρατίες του δυτικού κόσμου. Κοινωνικό μεν διότι οι αστυνομικές δραστηριότητες και συνολικά το αστυνομικό έργο επηρεάζουν καταλυτικά την καθημερινότητα των πολιτών, πολιτικό δε διότι η συνολική λειτουργία του αστυνομικού θεσμού είναι στενά συνυφασμένη με την εκάστοτε πολιτική εξουσία.

Η αλληλεπίδραση μεταξύ της πολιτικής και αστυνομικής εξουσίας αποτέλεσαν και συνεχίζουν να αποτελούν ένα ιδιαίτερο αντικείμενο μελέτης και έρευνας των αστυνομικών και κοινωνικών επιστημών. Η ειδοποιός θεσμική διαφορά μεταξύ της πολιτικής και αστυνομικής εξουσίας έγκειται στο γεγονός ότι η μεν πρώτη απολαμβάνει πλήρους ανεξαρτησίας στο πλαίσιο της διάκρισης εξουσιών του δημοκρατικού πολιτεύματος, η δε δεύτερη υπάγεται στον πλήρη έλεγχο της πολιτικής εξουσίας άνευ ουδεμίας ανεξαρτησίας.

Η σχέση πολιτικής και αστυνομικής εξουσίας στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος αρχίζει να απασχολεί τη διεθνή κοινότητα μετά το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, με την υιοθέτηση της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1948). Στον ευρωπαϊκό χώρο, η απαρχή σημαντικών εξελίξεων για τον εκσυγχρονισμό του αστυνομικού θεσμού σηματοδοτείται με τη “Διακήρυξη του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Αστυνομία” στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 (Council of Europe, “Declaration on the Police”, Resolution 690/1979), που αποτελεί την πρώτη δραστική παρέμβαση της διεθνούς κοινότητας στα αστυνομικά δρώμενα με απώτερο σκοπό τον εκδημοκρατισμό των Αστυνομιών.

Μία από τις βασικές αρχές της εν λόγω διακήρυξης είναι η απεξάρτηση του αστυνομικού θεσμού από κάθε είδος πολιτική επιρροή στην εκτέλεση των αστυνομικών καθηκόντων και η απρόσκοπτη λειτουργία της Αστυνομίας σύμφωνα με τους νόμους και σε πλαίσιο πλήρους διαφάνειας και αποτελεσματικής λογοδοσίας των αστυνομικών οργάνων.

Πράγματι, η ιστορία του αστυνομικού θεσμού στην Ελλάδα και στην Ευρώπη υπήρξε ανέκαθεν στενά συνυφασμένη με την εκάστοτε πολιτική εξουσία. Από την ίδρυση του πρώτου σύγχρονου Αστυνομικού Σώματος στη Γαλλία το 1791 και εν συνεχεία της Μητροπολιτικής Αστυνομίας του Λονδίνου το 1829, ο θεσμός της Αστυνομίας προβλήθηκε, κατά κύριο λόγο, ως μηχανισμός στήριξης της κυρίαρχης πολιτικής τάξης, γεγονός που συχνά επισκίασε την κοινωνική διάσταση του αστυνομικού έργου.

Στη χώρα μας, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας και καθ’ όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης μέχρι και σήμερα, η Ελληνική Αστυνομία παραμένει υπό την καταλυτική επιρροή της εκάστοτε πολιτικής εξουσίας. Οι εξελίξεις στο χώρο της Ελληνικής Αστυνομίας συμβαδίζουν με τις εκάστοτε πολιτικές εξελίξεις της χώρας, ενώ οι βασικές θεσμικές δομές λειτουργίας όπως το αστυνομικό σύστημα εκπαίδευσης, το σύστημα επιλογής της αστυνομικής ηγεσίας, το σύστημα αξιολόγησης του αστυνομικού προσωπικού, οι πολιτικές και στρατηγικές αστυνόμευσης παραμένουν εν πολλοίς μέχρι και σήμερα οι ίδιες από ιδρύσεως του Σώματος (Στεργιούλης, Ε. “Η Ελληνική Αστυνομία κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης”, Νομική Βιβλιοθήκη, 2001).

Σε κάθε περίπτωση, το σύστημα δομής, οργάνωσης και λειτουργίας ενός Αστυνομικού Σώματος, αντανακλά το επίπεδο της δημοκρατίας της χώρας, τις δημοκρατικές αξίες και τη νομιμότητα του κράτους να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις προσδοκίες των πολιτών (OSCE, “Guidebook on democratic policing”, Vienna, 2008, pp. 11-12). Με άλλα λόγια, η σχέση ποιότητας της δημοκρατίας και λειτουργίας του αστυνομικού θεσμού είναι κατ´ ουσίαν μία σχέση αμφίδρομη.

Εν κατακλείδι, η μορφή και το επίπεδο της δημοκρατίας μιας χώρας, όπως επιχείρησε να αναδείξει ο μεγάλος φιλόσοφος του Διαφωτισμού Μοντεσκιέ στο έργο του “Το πνεύμα των νόμων” (1748), παραμένει ακόμη και στις μέρες μας το μείζον ζητούμενο καθόσον επηρεάζει καταλυτικά την λειτουργία όλων των θεσμών του δημοκρατικού πολιτεύματος, πολύ δε περισσότερο τον αστυνομικό θεσμό που επιφορτίζεται με την τήρηση της εφαρμογής των νόμων και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

*Ο κ. Ευάγγελος Στεργιούλης είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και ε.α. Υποστράτηγος της Ελληνικής Αστυνομίας. Υπηρέτησε επί σειρά ετών στην έδρα της Europol στη Χάγη και διετέλεσε προϊστάμενος των εθνικών υπηρεσιών Interpol και Europol της Ελλάδας. Έχει διδάξει στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου καθώς και στις Ακαδημίες της Ελληνικής και Κυπριακής Αστυνομίας. Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας και του Ελληνικού Οργανισμού Πολιτικών Επιστημόνων.

 

Πηγή άρθρου και φωτογραφίας: www.capital.gr

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ