Ανάμεσα στα φτερά του δικέφαλου αετού: Πώς η Ελλάδα μπορεί να πλοηγηθεί στα μεταβαλλόμενα γεωπολιτικά ύδατα μιας νέας ευρωατλαντικής αρχιτεκτονικής

Η θέση της Ελλάδας στον κόσμο ως το απώτερο της «Δύσης» σε μια ασταθής, πολυπολική και εμπόλεμη γειτονιά είναι η καθημερινότητα από το 1952. Ωστόσο, καθώς η Δύση μεταμορφώνεται γρήγορα από έναν συνεκτικό και αδιαίρετο πολιτικό οργανισμό σε έναν δικέφαλο αετό, η Ελλάδα πρέπει επειγόντως να ισορροπήσει μεταξύ των δύο κεφαλιών του.

Το ένα κεφάλι, οι Ηνωμένες Πολιτείες, στρέφονται προς τη Δύση, ατενίζοντας την επικείμενη απειλή του κινεζικού επεκτατισμού και, κατά συνέπεια, επανατοποθετώντας τις δυνάμεις του απεμπλέκοντας, γρήγορα και αποφασιστικά, από τις προηγούμενες διαμάχες τους με τη Ρωσία και τους πληρεξουσίους της. Το άλλο κεφάλι, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ή τουλάχιστον η αποφασιστική πλειοψηφία της, στρέφεται στην Ανατολή, εκλαμβάνοντας το Ουκρανικό ως μάχη ενάντια στον περαιτέρω ρωσικό επεκτατισμό στην Ευρώπη και βλέποντας τη μακρινή Κίνα περισσότερο ως αμφιλεγόμενο αλλά χρήσιμο εμπορικό εταίρο παρά ως υπαρξιακό εχθρό.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν εξετάζοντας τη σχέση της Ελλάδας με τις δύο προστάτιδες δυνάμεις της, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ελλάδα, παγκόσμιος ηγέτης στη ναυτιλία, που αντιπροσωπεύει το16,9% της παγκόσμιας μεταφορικής ικανότητας, και παράκτιο έθνος με ανοιχτά, δυστυχώς, ζητήματα στην Κύπρο και το Αιγαίο, ακολουθεί για περισσότερο από έναν αιώνα το δόγμα της ευθυγράμμισης με τις κυρίαρχες ναυτικές δυνάμεις.

Σφιχτοδεμένη με τη Βρετανική Αυτοκρατορία, η Ελλάδα πολέμησε στο πλευρό της Αντάντ στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και των Συμμάχων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αργότερα το 1946, όταν ο μανδύας της αγγλοσαξονικής ναυτικής δύναμης πέρασε στις ΗΠΑ, η Ελλάδα έλαβε κρίσιμη βοήθεια από τον νέο προστάτη και παγκόσμιο ηγεμόνα για να ολοκληρώσει τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο υπό το Δόγμα Τρούμαν. Το 1952, η χώρα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ και είναι σήμερα ένα κρίσιμο γρανάζι στην αρχιτεκτονική ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών στην ανατολική Μεσόγειο, όπως αποδεικνύεται από τη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στον κρίσιμο ανεφοδιαστικό κόμβο της Αλεξανδρούπολης και την πρόσβαση των ΗΠΑ στον κόλπο της Σούδας στην Κρήτη για ζωτικής σημασίας στρατιωτικές επιχειρήσεις. Επιπλέον, οι ΗΠΑ ενεργούν ως εγγυητές της σταθερότητας στο Αιγαίο, αποτρέποντας τις συγκρούσεις και αποκλιμακώνοντας τις αψιμαχίες, διασφαλίζοντας έτσι την εδαφική ακεραιότητας της Ελλάδας.

Από την άλλη πλευρά, η θέση της Ελλάδας στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης της παρέχει ένα τεράστιο φάσμα πλεονεκτημάτων. Από οικονομικής άποψης, αυτά περιλαμβάνουν τον καθαρό αποδέκτηκεφαλαίων της ΕΕ, τη συμμετοχή σε μια ελεύθερη αγορά που διευκολύνει εύκολα τις επενδύσεις και τη μείωση των τιμών των εισαγόμενων αγαθών, καθώς και το όφελος από τη δημοσιονομική και νομισματική πειθαρχία της ΕΚΤ και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας που οδηγούν και τα δύο σε καλύτερους όρους δανεισμού.

Σε γεωπολιτικό επίπεδο, η Ελλάδα καλύπτεται από τη ρήτρα αμοιβαίας άμυνας της ΕΕ και επηρεάζει την εξωτερική και αμυντική πολιτική της ΕΕ μέσω της ενεργού συμμετοχής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή και κυρίως, με τη δυνατότητα να ασκεί βέτο σε αποφάσεις στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Αυτό δίνει στην Ελλάδα σημαντική ήπια ισχύ, όπως η ικανότητα να εμποδίζει τη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ χωρών που θεωρεί εχθρικές, καθώς και να προωθεί την ενταξιακή διαδικασία αδελφικών κρατών, όπως η Κύπρος το 2003. Πέραν της ΕΕ, η Ελλάς απολαμβάνει ισχυρές σχέσεις με πολλά κράτη μέλη της, προεξέχουσας της Γαλλίας, μιας πυρηνικής δύναμης και της αναδυόμενης ηγέτιδας της γηραιάς ηπείρου με την οποία έχουμε συνάψει στρατιωτική συμμαχία.

Προκειμένου να πλοηγηθεί στα μεταβαλλόμενα γεωπολιτικά ύδατα μιας νέας ευρωατλαντικής αρχιτεκτονικής ασφάλειας, η Ελλάδα πρέπει να ισορροπήσει σε ένα τεντωμένο σκοινί μεταξύ ευρωπαϊκής και αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Για να το πράξει, πρέπει να ακολουθήσει μια ήπια στάση υπέρ της ευρωατλαντικής σύγκλισης στην Ουκρανία με τρόπο που να εγγυάται την ευρωπαϊκή και ουκρανικήασφάλεια χωρίς να εμπλέκει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε περαιτέρω σύγκρουση με τη Ρωσία και να της επιτρέψει να επικεντρωθεί στην Ανατολική Ασία διατηρώντας τους δεσμούς της με τους Ευρωπαίους συμμάχους της.

Στο θέμα της ευρωπαϊκής Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας & Άμυνας, η Ελλάδα πρέπει να υποστηρίξει σταθερά τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Στρατού και την ανανέωση της ρήτρας αμοιβαίας άμυνας με ισχυρότερους, σαφείς και συνοπτικούς όρους και μια γαλλική πυρηνική ομπρέλα. Αυτό θα πολλαπλασιάσει πάρα πολύ την αποτρεπτική ικανότητα της Ελλάδας έναντι κάθε αλυτρωτικής και επεκτατικής δύναμης που επιβουλεύεται την εδαφική της ακεραιότητα, υπό την προϋπόθεση ότι αυτές οι δυνάμεις παραμένουν εκτός της νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας, που θα πρέπει να είναι ο πρωταρχικός στόχος εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή σφαίρα. Εκτός από τις ευρωπαϊκές υποθέσεις της Ελλάδας, θα πρέπει να τοποθετηθεί στρατηγικά ως προπύργιο των αμερικανικών συμφερόντων και ακριτικό φυλάκιο ειρήνης και ασφάλειας στην φλεγόμενη πυριτιδαποθήκη της Ανατολικής Μεσογείου. Η ενίσχυση του βασικού της ρόλου μαζί με την Κύπρο στην περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφάλειας καθώς και η ισχυρή εταιρική σχέση της με το Ισραήλ, βασικό σύμμαχο των ΗΠΑ με τεράστια επιρροή στην Ουάσιγκτον, θα επιτρέψει στην Ελλάδα να συνεχίσει να διατηρεί άριστες σχέσεις με το νέο κατεστημένο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.Εν κατακλείδι, καθώς η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, οι δίδυμοι προστάτες της Ελλάδας, μετατοπίζονται από ένα ενιαίο μέτωπο σε δύο ριζικά αποκλίνουσες πολιτικές, η Ελλάδα πρέπει να εκτελέσει μια επίπονη πράξη εξισορρόπησης, ακολουθώντας μια μετρημένη στάση για την υποστήριξη μιας ευρωατλαντικής σύγκλισης στην Ουκρανία. Επιπλέον, στην Ευρώπη πρέπει να υποστηρίξει τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Στρατού και την ανανέωση της ρήτρας αμοιβαίας άμυνας με ισχυρότερους, σαφείς και συνοπτικούς όρους και μια γαλλική πυρηνική ομπρέλα. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ενισχύσει την ισχυρή της συνεργασία με το Ισραήλ και να τοποθετηθεί στρατηγικά ως προπύργιο των αμερικανικών συμφερόντων στην Ανατολική Μεσόγειο